“Thằng Cuội ngồi gốc cây đa Thả trâu ăn lúa gọi cha ời ời Cha còn cắt cỏ trên trời Mẹ còn cỡi ngựa đi mời quan viên Ông thời cầm bút cầm nghiên Bà thời cầm tiền đi chuộc lá đa”

Ngày xưa ở một miền nọ có 1 người tiều phu tên là Cuội. Một hôm, như lệ thường, Cuội vác rìu vào rừng sâu tìm cây mà chặt. Khi đến sắp một con suối nhỏ, Cuội bỗng giật mình trông thấy 1 dòng hang cọp. Nhìn trước nhìn sau anh chỉ thấy với bốn con cọp con đang vờn nhau. Cuội ngay lập tức xông đến vung rìu bổ cho mỗi con một nhát lăn đùng trên mặt đất. Nhưng vừa khi đó, cọp mẹ cũng về đến nơi. Nghe tiếng gầm hoảng hồn ở sau lưng, Cuội chỉ kịp quẳng rìu leo thoắt lên ngọn 1 cây cao. Từ trên nhìn xuống, Cuội thấy cọp mẹ lồng lộn trước đàn con đã chết. Nhưng chỉ một lát, cọp mẹ lẳng lặng đi đến một gốc cây gần chỗ Cuội ẩn, đớp lấy một ít lá rồi trở về nhai và mớm cho con. Chưa đầy ăn giập miếng trầu, bốn con cọp con đã vẫy đuôi sống lại, khiến cho cho Cuội vô cùng sửng sốt. Chờ cho cọp mẹ tha đàn con đi nơi khác, Cuội mới lần xuống tìm đến cây lạ kia đào gốc vác về.

Dọc đường gặp một ông lão ăn mày nằm chết vật trên bãi cỏ, Cuội ngay tắp lự đặt gánh xuống, chẳng ngần ngại, bứt ngay mấy lá nhai và mớm cho ông già! Mầu nhiệm làm sao, mớm vừa xong, ông lão đã mở mắt ngồi dậy. Thấy với cây lạ, ông lão ngay lập tức hỏi chuyện. Cuội thật tình kể lại đầu đuôi, nghe xong ông lão kêu lên:

– Trời ơi! Cây này chính là cây có phép “cải tử hoàn sinh” đây. Thật là trời cho con để cứu giúp thiên hạ, con hãy trông nom cho cây nhưng nhớ đừng tưới bằng nước bẩn mà cây bay lên trời đó! Nói rồi ông lão chống gậy đi. Còn Cuội thì gánh cây về nhà trồng ở góc vườn phía đông, đồng thời nhớ lời ông lão dặn, ngày nào cũng tưới bằng nước giếng trong.

Từ ngày mang cây thuốc quý, Cuội cứu sống được rất là nhiều người. Hễ nghe nói đến ai nhắm mắt tắt thở là Cuội vui lòng hái lá cây đến tận nơi cứu chữa, tiếng đồn Cuội mang phép lạ lan đi khắp nơi.

Một hôm, Cuội lội qua sông gặp xác một con chó chết trôi. Cuội vớt lên rồi giở lá trong mình ra cứu chữa cho chó sống lại. Con chó quấn quít theo Cuội, tỏ lòng biết ơn. Từ đấy, Cuội mang thêm một con vật tinh khôn làm bạn.

Một lần khác, với lão nhà giàu ở làng bên hớt hải chạy đến tìm Cuội, vật cầu xin Cuội cứu cho con gái mình vừa sẩy chân chết đuối. Cuội vui lòng theo về nhà, lấy lá chữa cho. Chỉ một lát sau, mặt cô gái đang tái nhợt bỗng hồng hào hẳn lên, rồi sống lại. Thấy Cuội là người cứu sống mình, cô gái xin làm vợ chàng. Lão nhà giàu cũng vui lòng gả con cho Cuội, vợ chồng Cuội sống với nhau thuận hòa, đầm ấm.

Đột nhiên một hôm, trong lúc Cuội đi vắng, mang bọn giặc đi qua nhà Cuội. Biết Cuội với phép cải tử hoàn sinh, chúng quyết tâm chơi ác. Chúng bèn làm thịt vợ Cuội, cố ý moi ruột người vợ vứt xuống sông, rồi mới kéo nhau đi. Khi Cuội trở về thì vợ đã chết từ bao giờ, mớm bao nhiêu lá vẫn không công hiệu, vì không có ruột thì làm sao mà sống được. Thấy chủ khóc thảm thiết, con chó lại gần xin hiến ruột mình thay vào ruột vợ chủ. Cuội chưa từng làm thế bao giờ, nhưng cũng liều mượn ruột chó thay ruột người xem sao. Quả nhiên người vợ sống lại và vẫn trẻ đẹp như xưa. Thương con chó có nghĩa, Cuội bèn nặn thử 1 bộ ruột bằng đất, rồi đặt vào bụng chó, chó cũng sống lại. Vợ, chồng, người với vật lại càng quấn quít với nhau hơn nữa. Nhưng cũng từ đấy, tâm tính vợ Cuội tự dưng đổi thay hẳn. Hễ nói đâu là quên đó, làm cho cho Cuội lắm lúc bực mình. Ðã không biết mấy lần, chồng dặn vợ: “Có đái thì đái bên Tây, chớ đái bên Ðông, cây dông lên trời!”. Nhưng vợ Cuội nghe xong lú ruột, lú gan, vừa nghe dặn xong đã quên biến ngay. Một buổi chiều, chồng còn đi rừng kiếm củi chưa về, vợ ra vườn sau, chẳng còn nhớ lời chồng dặn, cứ nhằm vào gốc cây quý mà đi tiểu tiện. Không ngờ chị ta vừa tiểu xong thì mặt đất chuyển động, cây đảo mạnh, gió thổi ào ào, cây đa khi không bật gốc, đủng đỉnh bay lên trời.

Vừa khi đấy thì Cuội về đến nhà, thấy thế, Cuội hốt hoảng vứt gánh củi, nhảy đầm bổ đến, toan níu cây lại. Nhưng cây lúc ấy đã rời khỏi mặt đất lên quá đầu người. Cuội chỉ kịp móc rìu vào rễ cây, định lôi cây xuống, nhưng cây vẫn cứ bốc lên, không một sức nào cản nổi. Cuội cũng một mực không chịu buông, bởi vậy cây kéo cả Cuội bay vút lên tới cung trăng.

Từ ấy Cuội ở luôn cung trăng mang cả loại cây quý của mình. Mỗi năm cây chỉ rụng xuống biển mỗi một lá. Bọn cá heo đã chực sẵn, khi lá xuống tới mặt nước là chúng tranh nhau đớp lấy, coi như món thuốc quý để cứu chữa cho tộc họ của chúng. Nhìn lên mặt trăng, người ta thấy 1 vết đen rõ hình 1 cây cổ thụ có người ngồi dưới gốc, người ta gọi loại hình đó là hình chú Cuội ngồi gốc cây đa….